Ομήρου Οδύσσεια

Παρακαλώ σημειώστε οτι η παραπάνω είναι απλώς μια εικόνα. Προκειμένου να δείτε το αυτόνομο πρόγραμμα για Windows που παρουσιάζει το αρχαίο κείμενο, όπως και για να δείτε τί άλλο μπορεί να περιλαμβάνεται εκεί, πηγαίνετε στη σελίδα καταβίβασης.
 

Ο Όμηρος είναι ο υποτιθέμενος συγγραφέας της Οδύσσειας (όπως και της Ιλιάδας), ο οποίος πιστεύεται οτι έζησε κατά τον 8^ο ή 7^ο αιώνα π.Χ. Η ύπαρξή του αμφισβητείται από κάποιους λόγιους που βλέπουν ασυμφωνίες στα δύο επικά ποιήματα, αλλά υποστηρίζεται από άλλους που βλέπουν τη συνολική συνέπεια και δηλώνουν οτι τα ποιήματα αυτά θα μπορούσαν να είναι μόνον το έργο μιας και μοναδικής ιδιοφυΐας. Αυτό που σίγουρα γνωρίζουμε είναι οτι τόσο η Ιλιάδα όσο και η Οδύσσεια υπέστησαν μια διεργασία τυποποίησης, ιδίως την εποχή του Αθηναίου τυράννου Ιππάρχου (6^ος αι. π.Χ.), ο οποίος αναμόρφωσε την απαγγελία της Ομηρικής ποίησης. Σχεδόν τίποτε δεν είναι γνωστό για τον Όμηρο. Η Χίος, και αρχαίες ελληνικές πόλεις της δυτικής ακτής της Μικράς Ασίας έχουν υποστηρίξει οτι υπήρξαν γενέτειρές του. Όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός ρώτησε το Μαντείο των Δελφών ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο Όμηρος, η Πυθία απάντησε οτι ήταν από την Ιθάκη, γιος του Τηλέμαχου (του γιου του Οδυσσέα) και της Επικάστης. Αν ο Όμηρος υπήρξε, θα ήταν ίσως ένας τυφλός βάρδος. Αυτό συνάγεται από ένα επεισόδιο στη Ραψωδία Θ (8) που μπορεί να κάνει αυτο-αναφορά, όπου ο τυφλός βάρδος Δημόδοκος τραγουδά για το βασιλιά και το κοινό των Φαιάκων.

Η Οδύσσεια αποτελείται από 24 ραψωδίες (ή κεφάλαια). Λόγω του αριθμού-τους, σε κάθε μία από αυτές δίνεται το όνομα ενός από τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου. Αρχικά δεν υπήρχε τέτοιος διαχωρισμός σε ραψωδίες (η πρακτική αυτή εισήχθη κατά τον 3^ο αι. π.Χ.), και το ποίημα δεν ήταν καν γραπτό, μόνον απαγγελόταν, και περνούσε από γενεά σε γενεά μέσω της μνήμης. Εντούτοις, το ελληνικό αλφάβητο εισήχθη κατά τον 8^ο αι. π.Χ. (αν και σε πρωτόλεια μορφή), λίγο πριν τη γέννηση του Ομήρου (ή της Οδύσσειας), άρα είναι δυνατό να καταγράφηκε το ποίημα κάποια εποχή σύντομα μετά τη δημιουργία-του.

Το ποίημα περιγράφει το δεκάχρονο ταξίδι του βασιλιά Οδυσσέα, από τα πεδία μαχών της Τροίας ως το βασίλειό του, στην Ιθάκη. Ξεκινά στο μέσον του ταξιδιού του Οδυσσέα, όταν ο γιος-του Τηλέμαχος ταξιδεύει σε κοντινά βασίλεια ρωτώντας να μάθει για τον πατέρα-του, ενώ ο Οδυσσέας βρίσκεται στο νησί των Φαιάκων και διηγείται τα παθήματά του στο προηγούμενο μέρος του ταξιδιού. Όμως πίσω στην Ιθάκη, μνηστήρες πλησιάζουν τη σύζυγό του, βασίλισσα Πηνελόπη, κατασπαταλώντας την περιουσία-του καθώς μένουν στο παλάτι, και προσπαθώντας να πείσουν την Πηνελόπη να διαλέξει και να παντρευτεί έναν απ’ αυτούς. Εντωμεταξύ, με τη βοήθεια των Φαιάκων και της θεάς Αθηνάς, ο Οδυσσέας ετοιμάζεται να επιστρέψει στα πατρώα εδάφη-του.

Η παρακάτω είναι μια ενδιαφέρουσα απεικόνιση του κόσμου της Μεσογείου όπως τον φαντάζονταν οι αρχαίοι Έλληνες την εποχή του Ομήρου (η εικόνα υπήρχε κάποτε στη Βικιπαίδεια, αλλά αργότερα αφαιρέθηκε):

Χάρτης τοπωνυμίων που αναφέρονται στην Οδύσσεια

Η παραπάνω εικόνα, αν και παραμορφώνει πολύ την πραγματικότητα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αναφορές κατά την ανάγνωση του χρονικού του ταξιδιού του Οδυσσέα (το οποίο, στο κάτω-κάτω, δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα).

Συμπλήρωση της μετάφρασης του Αργύρη Εφταλιώτη

Το 2023, ο συγγραφέας της παρούσας ιστοσελίδας συμπλήρωσε την ημιτελή μετάφραση του Αργύρη Εφταλιώτη, μεταφράζοντας τις τρεις τελευταίες Ραψωδίες (Χ, Ψ, Ω). Η μετάφραση αυτή έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις ΕΚΑΤΗ ως ένα ολοκληρωμένο έργο: με τις Ραψωδίες Α έως Φ από τον Εφταλιώτη, και τις Χ έως Ω από τον συγγραφέα:

Από τον επίλογο του συγγραφέα στο παραπάνω βιβλίο, σ. 351:

«Το 1923, ο Έλληνας λογοτέχνης (πεζογράφος και ποιητής) Αργύρης Εφταλιώτης απεβίωσε, έχοντας κάνει μια έμμετρη μετάφραση των 21 από τις 24 συνολικά ραψωδίες (ή βιβλία, ή κεφάλαια) της Οδύσσειας του Ομήρου, αφήνοντας έτσι το έργο-του ημιτελές. Επιδίωξή μου ήταν να συμπληρώσω το έργο του Εφταλιώτη, μεταφράζοντας τις τελευταίες τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας (και μόνο αυτές). Για τη μετάφραση αυτή ακολούθησα τις παρακάτω αρχές: Πρόκειται ασφαλώς για έμμετρη μετάφραση, σε δεκαπεντασύλλαβο, όπως και εκείνη του Εφταλιώτη. [...] Η μετάφρασή μου [...] αντιστοιχεί σειρά προς σειρά με το πρωτότυπο. [...] αντιστοιχούν, όσο είναι δυνατό, ακόμα και οι λέξεις, και ακόμα και ο γραμματικός τύπος των λέξεων — όπου αυτό δεν κάνει αφύσικο το κείμενο. [...]»

Από τον πρόλογο του Εκδότη:

Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τον θάνατο του Αργύρη Εφταλιώτη (1849–1923). Λέσβιος στην καταγωγή (κατά κόσμο Κλεάνθης Κ. Μιχαηλίδης), ο Εφταλιώτης μάς έχει αφήσει ένα πλούσιο λογοτεχνικό έργο. Μια από τις κορυφαίες στιγμές του είναι και η μετάφραση της Οδύσσειας του Ομήρου, που την ξεκίνησε σε μεγάλη ηλικία, φτάνοντάς την μέχρι και την ραψωδία φ. Όντας δημοτικιστής, με επιρροές από τον Ψυχάρη και τον Πάλλη, προσπάθησε να αποδώσει την μετάφρασή του στη δημοτική νεοελληνική, τηρώντας τον δέοντα σεβασμό στον Όμηρο και, τελικά, κατόρθωσε να μας παραδώσει ένα γλωσσικό διαμάντι.

[...]

Διάφορες προσπάθειες συμπλήρωσης του έργου του έχουν γίνει κατά καιρούς, που όμως δεν κατάφεραν να εναρμονιστούν με το εφταλιωτικό ιδίωμα.

Ψάχνοντας για την ορθότερη ολοκλήρωση του έργου, τυχαία συναντήσαμε την απόπειρα του καθηγητή Χάρη Φουνταλή, ο οποίος είχε μεταφράσει προ δεκαετίας περίπου την ραψωδία χ. Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη καθώς η γλώσσα, ο ρυθμός, το μέτρο, και το ύφος που χρησιμοποιούσε απείχαν ελάχιστα από εκείνην του Εφταλιώτη. Έτσι λοιπόν, με την μετάφραση και προσθήκη των ραψωδιών χ, ψ και ω, το έργο συμπληρώθηκε με τον αρτιότερο τρόπο, και με όλον τον σεβασμό προς την αρχική μετάφραση του Εφταλιώτη.

ο εκδότης

Το βιβλίο διατίθεται από τις Εκδόσεις Εκάτη, 3ης Σεπτεμβρίου 91 (πλησίον Πλατείας Βικτωρίας), Αθήνα 10434.
email: info@ekati.gr
τηλ.: +30 210 8837343, και +30 210 8665456