|
Για όσους διαβάζουν το παρόν μετά από μερικά χρόνια, είναι αρχές Απριλίου του 2020. Μια πανδημία, ο κορωνοϊός που ονομάζεται SARS-CoV-2 και προκαλεί την ασθένεια COVID-19 έχει εξαπλωθεί πρακτικά σε όλες τις χώρες του πλανήτη. Ξεκίνησε από την Κίνα και, σύμφωνα με τα — μάλλον σφόδρα παραποιημένα — στοιχεία των Κινέζων, έχει μολύνει πάνω από 80.000 άτομα και έγινε αιτία για πάνω από 3000 θανάτους. (Τα πραγματικά νούμερα ίσως να ανέρχονται σε εκατομμύρια και δεκάδες χιλιάδες, αντίστοιχα.) Από την Κίνα συνέχισε στην Ευρώπη, “γονατίζοντας” τα συστήματα υγείας Ιταλίας και Ισπανίας, με δεκάδες χιλιάδες θύματα. Από την Ευρώπη συνέχισε στις ΗΠΑ, όπου καταγράφηκαν εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα — τα περισσότερα παγκοσμίως — και αντίστοιχα τεράστιος αριθμός νεκρών. Στην Αφρική, δεν γνωρίζουμε αν ο μικρός αριθμός κρουσμάτων οφείλεται στο ζεστό κλίμα, ή απλώς στην έλλειψη διαγνωστικών τεστ (δυστυχώς μάλλον το δεύτερο ισχύει). Η χώρα-μας, μέχρι στιγμής, δεν τα πήγε και άσχημα. Με περίπου 2000 κρούσματα και 100 θανάτους, βρίσκεται πολύ χαμηλά στη λίστα των χωρών με τους αριθμούς κρουσμάτων, αλλά και θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκους. Έχουμε όμως μπροστά-μας ένα ειδικά “ελληνικό ζήτημα” να αντιμετωπίσουμε: μεταδίδεται ο κορωνοϊός μέσω της Θείας Κοινωνίας; Ζήτημα πολύ σημαντικό, γιατί πλησιάζει το Πάσχα (19 Απριλίου φέτος), και πρέπει να το σκεφτούμε ώστε να λάβουμε τα μέτρα-μας.
Θα πουν κάποιοι που γνωρίζουν τις απόψεις-μου: «Τί να μας πει τώρα κι αυτός ο άθεος! Αυτό είναι ζήτημα θρησκείας και πίστης, άρα ζήτημα θεολόγων και ιερέων, όχι απίστων και αθέων!» Μα δεν είμαι σαν εκείνους τους άθεους που φαντάζεστε. Δεν είμαι δογματικά άθεος, πιστεύοντας δηλαδή απόλυτα, με βεβαιοτητα 100%, οτι ο Θεός δεν υπάρχει. Μπορεί και να κάνω λάθος, λέω. Απλώς δίνω μεγάλη πιθανότητα στο να έχω δίκιο. Αφήνω όμως και μια, μικρή έστω, πιθανότητα να κάνω λάθος και να έχετε εσείς οι πιστοί δίκιο, πράγμα που με κάνει διαλλακτικό, να ακούω και την άποψη του άλλου, να τη ζυγίζω και να την κρίνω. Όπως λοιπόν ακούω εγώ εσάς τους πιστούς, ακούστε κ’ εσείς εμένα για λίγο, και βγάλετε μόνοι-σας τα συμπεράσματά σας. Εγώ θα αφήσω στην άκρη, στο παρόν κείμενο τουλάχιστον, την άποψη οτι δεν υπάρχει Θεός, και θα υιοθετήσω τη δική-σας, γιατί μόνο έτσι μπορούμε να κάνουμε συζήτηση. (Υιοθετώνας την άποψη του αθέου, προφανώς δεν υπάρχει τίποτα να συζητηθεί, οπότε πρόκειται για άποψη “άγονη” για το παρόν ζήτημα.) Έπειτα, έχω φίλους, συγγενείς, και γνωστούς που είναι πιστοί. Μερικοί πολύ πιστοί. Έχω έναν πολύ φίλο ιερέα, αρχιμανδρίτη μάλιστα, και έναν άλλον που είναι μοναχός στο Άγιον Όρος. Έχω ζητήσει τη γνώμη-τους πριν γράψω το παρόν. Δεν είμαι λοιπόν ένας “άσχετος” άθεος, ή πολεμοχαρής σαν τον Dawkins, αν φαντάζεστε κάτι τέτοιο. Όπως όμως είναι άγονη η άποψη του δογματικά αθέου, έτσι είναι άγονη και η άποψη του πιστού που δογματικά πιστεύει πως η Θεία Κοινωνία δεν μεταδίδει κανέναν ιό. Αν «δεν» με βεβαιότητα 100%, τότε δεν υπάρχει λόγος και για συζήτηση, αγαπητοί-μου. Αυτό το κείμενο το έγραψα για όσους απορρίπτουν την απολυτότητα στην άποψή τους, ειδικά για θέματα υγείας, ζωής και θανάτου. Επί του προκειμένου λοιπόν: μπορεί να μεταδοθεί ένας ιός σαν τον SARS-CoV-2 μέσω της Θείας Κοινωνίας; Ας δουμε τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά. Ένα επιχείρημα εναντίον της άποψης περί δυνατότητας μετάδοσης είναι οτι οι ιερείς, οι οποίοι “καταλύουν” (πίνουν) το περιεχόμενο του θείου Ποτηρίου μετά το τέλος της Θείας Κοινωνίας, δεν έχει παρατηρηθεί να αρρωσταίνουν περισσότερο από τα άτομα (πιστούς ή μη) της κοινωνίας στην οποία ανήκουν και όπου λειτουργούν. Μάλιστα, δεκτό. Υπάρχουν όμως δύο πιθανές εξηγήσεις γι’ αυτό, που και οι δύο μπορεί να ισχύουν, δεν αλληλοαποκλείονται. Η μία είναι οτι οι ιερείς, με τη συχνή και εφ’ όρου ζωής επαφή-τους με τα μικρόβια του περιγύρου-τους, μπορεί να αποκτούν σχετική ανοσία, παρόμοια με αυτήν που αποκτούν οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό κλινικών και νοσοκομείων. Πρόκειται για μια ανοσία σχετική όπως είπα — ασφαλώς και αρρωσταίνουν κ’ οι γιατροί — αλλά όχι στο βαθμό που αρρωσταίνει ένας παρθένος οργανισμός. Αν λοιπόν έχουν αποκτήσει μια σχετική ανοσία οι ιερείς, επόμενο είναι να μην παρατηρούμε να αρρωσταίνουν πιο πολύ απο το ποίμνιό τους, που κι αυτό μπορεί να αναπτύσσει μια σχετική ανοσία (όσοι μεταλαμβάνουν συστηματικά τουλάχιστον), για τον ίδιο λόγο. Εδώ όμως πρέπει να λάβουμε υπόψη οτι ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 είναι καινούργιος, και κανείς δεν έχει ακόμα ανοσία σ’ αυτόν. Και μια δεύτερη πιθανή εξήγηση είναι το αλκοόλ που υπάρχει στο κρασί της μετάληψης. Η περιεκτικότητα του κρασιού σε αλκοόλ βέβαια δεν είναι αρκετή ώστε να σκοτώσει πλήρως τα μικρόβια. Οι βιολόγοι μας λένε οτι χρειάζεται περιεκτικότητα αλκοόλ 60% ή 70% σε ένα υγρό για να εξαλειφθεί η ζημιογόνος ικανότητα των μικροβίων. (Να πεθάνουν τα βακτήρια, και να καταστραφεί το λιπιδικό κάλυμμα των ιών, χωρίς το οποίο καθίστανται ακίνδυνοι.) Οπότε μόνο με τζιν ή με βότκα θα γινόταν 100% εξάλειψη του κινδύνου. (Για τα δύο αυτά ποτά υποθέσεις κάνω — δεν πίνω ποτέ αλκοόλ για να γνωρίζω ακριβώς.) Έστω όμως και με το χαμηλό ποσοστό αλκοόλ της Μαυροδάφνης, που είναι παραδοσιακά το κρασάκι της Θείας Κοινωνίας απ’ όσο ξέρω, κάποιοι ιοί πρέπει να καταστρέφονται. Μπορεί να μην εξαλείφεται το 100% των ιών, αλλά πάντως το “ιικό φορτίο” που δέχονται πιστοί και ιερείς πρέπει να είναι μικρότερο του κανονικού. Τουλάχιστον η κοινή λογική αυτό λέει. Όταν το ιικό φορτίο είναι μικρό, ο οργανισμός μπορεί και αντεπεξέρχεται σ’ αυτό, “νικώντας” τους ιούς με τα αντισώματα που προλαβαίνει να δημιουργήσει. Αυτό που συμπεραίνω από τις σκέψεις αυτές είναι οτι, αντικειμενικά, δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα από την υγεία των ιερέων. Ας δούμε τώρα και ένα αντίθετο επιχείρημα. Ας πούμε οτι έρχεται να μεταλάβει ένας πιστός, φορέας του κορωνοϊού, χωρίς να το γνωρίζει κιόλας ίσως, γιατί αυτός ο ιός έχει την ικανότητα να μεταδίδεται και χωρίς να έχει προκαλέσει ακόμα συμπτώματα (ή μπορεί και να μην προκαλέσει ποτέ, στο συγκεκριμένο άτομο). Καθώς γλείφει την αγία λαβίδα (ή “κοχλιάριο” — το κουταλάκι, για όσους δεν είναι γνώστες της εκκλησιαστικής ορολογίας, όπως άλλωστε δεν ήμουν κ’ εγώ πριν ρωτήσω και μάθω), αφήνει επάνω-της έναν αριθμό ιών. Αυτό είναι ένα φυσικό γεγονός. Όπως όλο και θα πέσει κάποια πέτρα από την πλαγιά ενός λόφου λόγω βαρύτητας, όπως όλο και θα ξεσπάσει καταιγίδα το καλοκαίρι σε κάποια γωνιά της Ελλάδας, το ίδιο και εδώ: όλο και κάποιος αριθμός ιών θα μείνει στην αγία λαβίδα, ως αποτέλεσμα πιθανοτήτων. Δεν έχουμε βέβαια απόλυτη βεβαιότητα οτι κάποτε θα πέσει μια πέτρα από το λόφο ή οτι κάποτε θα ξεσπάσει καλοκαιρινή νεροποντή, αλλά έχουμε μεγάλη βεβαιότητα, λόγω πιθανοτήτων. Έτσι και με τους ιούς: υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μείνει ένας αριθμός ιών στη λαβίδα. Το ερώτημα τώρα είναι τί γίνεται με τους ιούς αυτούς στη συνέχεια. Τί θα μπορούσαν να πάθουν; (Ας αγνοήσουμε τη δράση του αλκοόλ, που αδρανοποιεί μερικούς, αφήνει όμως λίγους, ίσως.) Μήπως εξαφανίζονται; Μήπως τους εξαφανίζει το Άγιο Πνεύμα, ώστε να μην προσβληθούν οι πιστοί; (Γιατί αν είναι να μη γίνει καμία θεία επέμβαση, τότε θα γίνει κανονικά και η μόλυνση!) Πώς τους εξαφανίζει το Άγιο Πνεύμα, αν όντως είναι έτσι; Έχετε δει εσείς ποτέ να εξαφανίζονται αντικείμενα, όπως τραπέζια και καρέκλες, με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος; Αν όχι, τότε γιατί να εξαφανίζονται οι ιοί; Επειδή είναι μικροί και δεν τους βλέπουμε; Ε, τότε πάρτε ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο και βλέπετέ τους πάνω στη λαβίδα, αν το μέγεθός τους είναι το πρόβλημα. Τί θα γίνει τότε, μήπως θα εξαφανιστούν μπροστά στα μάτια-σας; Εξαφάνισε ποτέ κάποια Θεία Δύναμη ορατά αντικείμενα από τον κόσμο-μας για να εξαφανίσει τους ιούς τώρα; «Μα,» θα πείτε, «έλα τώρα! Τα τραπέζια και οι καρέκλες, που ανέφερες, δεν απειλούν την υγεία των ανθρώπων! Γιατί να εξαφανίσει τέτοια αντικείμενα το Άγιο Πνεύμα; Γιατί να μας προστατέψει από αυτά;» Ώστε νομίζετε πως μια Θεία Δύναμη μας προστατεύει από κάποια αντικείμενα όταν αυτά απειλούν την υγεία-μας; Διαβάστε τότε αυτό το ρεπορτάζ, ή και αυτό, από γεγονός που συνέβη στη χώρα-μας στις 26 Νοεμβρίου του 2012. Καί οι δύο ιστοσελίδες στο ίδιο γεγονός αναφέρονται, αλλά η μία λέει «στην Αριδαία» στην επικεφαλίδα κ’ η άλλη «στην Έδεσσα»· καμία σχέση· το τραγικό γεγονός συνέβη στο χωριό Φούστανη, της επαρχίας Αλμωπίας (πρωτεύουσα η Αριδαία) του νομού Πέλλης (πρωτεύουσα η Έδεσσα). (Παρεμπιπτόνως, η Φούστανη είναι ένα από τα χωριά της Ελλάδας που τέθηκε σε καραντίνα λόγω κορωνοϊού.) Εν πάση περιπτώσει, αυτό που έγινε είναι οτι ένας 57χρονος εκτελούσε εθελοντική εργασία αφαίρεσης του Ιερού Τέμπλου της εκκλησίας, όταν το τέμπλο έπεσε και τον καταπλάκωσε. Ο άτυχος άνδρας πέθανε, είτε επιτόπου είτε στο νοσοκομείο — δεν διευκρινίζεται. «Εθελοντική εργασία» σημαίνει οτι ήταν πιστός Χριστιανός, γιατί μόνο πιστοί αναλαμβάνουν να κάνουν εθελοντικά επισκευές σε εκκλησίες, χωρίς αμοιβή — αυτό είναι ευρέως γνωστό. Τώρα, μπορεί κάποιος να κάνει την εξής ανεπίτρεπτη σκέψη: «Α, αυτόν θα είχε κάποιο λόγο να τον τιμωρήσει ο Θεός, ένα λόγο που εμείς δεν γνωρίζουμε!» Ανεπίτρεπτη αυτή η σκέψη, ντροπή σ’ αυτόν που την κάνει. Πρώτα-πρώτα αποτελεί προσβολή προς το νεκρό που δεν είναι μεταξύ-μας για να μιλήσει και να υπερασπίσει τον εαυτό-του. Δεύτερο, είναι και βλακώδης σκέψη. Τί είναι ο Θεός, κανένας γκάγκστερ μήπως για να γκρεμίζει τέμπλα στις πλάτες των ανθρώπων και να σκοτώνει με αυτό τον ειδεχθή τρόπο τους αμαρτωλούς; Δεν έχει κάποιο λιγότερο αιμοβόρο τρόπο ο Θεός για να δράσει, αν το επιθυμεί; Τρίτο, είναι μια σκέψη “κουτσομπολίστικη”: χωρίς κανένα στοιχείο, κάνετε επίκληση σε μια εντελώς αυθαίρετη υπόθεση περί του ατόμου που πέθανε. Το μόνο στοιχείο, το μόνο γεγονός που γνωρίζουμε, είναι οτι το τέμπλο έπεσε και σκότωσε έναν άνθρωπο. Τέτοιες υποθέσεις περί “θείας τιμωρίας” δεν είναι καλύτερες από τις δεισιδαιμονίες των αφρικανικών φυλών, που όταν γίνεται μια πλημμύρα ή μια καθίζηση, ερμηνεύουν τους θανάτους ως δράση των δαιμόνων και των θυμωμένων προγόνων της φυλής-τους. Ας μην πέφτουμε σε επίπεδο δεισιδαιμονιών. Το γεγονός είναι οτι ένα φυσικό αντικείμενο, και μάλιστα το Ιερό Τέμπλο της εκκλησίας, έπεσε και σκότωσε τον άνθρωπο. Και δεν είναι το μόνο τέτοιο περιστατικό. Σε άλλη περίπτωση, βράχος ξεκόλλησε και έπεσε στο προαύλιο της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής στο Κεφαλάρι Άργους, σχεδόν σκοτώνοντας μια μάνα με την κόρη-της. (Αν κάνετε κλικ, συγχωρήστε τους δημοσιογράφους για τα ελληνικά-τους, που είναι της πρώτης δημοτικού.) Ευτυχώς οι γυναίκες γλίτωσαν — στο νοσοκομείο η μάνα, με αμυχές το κοριτσάκι. Σε άλλη περίπτωση, στην Ινδονησία, 34 σπουδαστές θεολογίας βρέθηκαν νεκροί σε εκκλησία που καταπλακώθηκε από λάσπη. Θάφτηκαν ζωντανοί! Και ήσαν σπουδαστές θεολογίας! (Και μη μου πείτε τώρα οτι δεν ήσαν Ορθόδοξοι Χριστιανοί, γιατί αν κάθε μη Ορθόδοξος Χριστιανός αξίζει να πεθάνει, και μάλιστα με τέτοιο βάρβαρο τρόπο, μάλλον σε κάποιον άλλο θεό θα πιστεύετε, όχι στο Θεό της Αγάπης, που είναι Θεός όλων των ανθρώπων.) Άρα ο Θεός — το Άγιο Πνεύμα, ο Χριστός, το ίδιο είναι — δεν μας προστατεύει από αντικείμενα που απειλούν τη ζωή-μας και μας σκοτώνουν ενίοτε, ούτε ακόμα και μέσα στις εκκλησίες! Αφού δεν μας προστατεύει από τα “μεγάλα” αντικείμενα, γιατί να μας προστατεύσει από τα μικρά; Επειδή δεν τα βλέπουμε; Και πάλι θα πω: βάλτε-τα κάτω από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο να τα βλέπετε! Τί διαφορά έχει δηλαδή αν το βλέπουμε το αντικείμενο, όπως το Ιερό Τέμπλο, ή αν δεν το βλέπουμε με γυμνό οφθαλμό, όπως ο ιός; Μήπως επειδή ο ιός είναι “μικρός” ο Θεός μπορεί να τον εξαφανίσει, ενώ το Ιερό Τέμπλο είναι “μεγάλο” και δεν μπορεί να το σταματήσει από την πτώση; Μα είναι δυνατόν; Σε τέτοιο Θεό περιορισμένων ικανοτήτων πιστεύετε; Αν λοιπόν ο Θεός δεν εξαφανίζει αντικείμενα προκειμένου να προστατεύσει την υγεία-μας, βάσει ποιου σκεπτικού δεν θα μολυνθεί ο πιστός από τον ιό με τη Θεία Μετάληψη; Στο κάτω-κάτω, μιλώντας τώρα πάλι για ιούς, ας θυμηθούμε την περίπτωση του πρώτου θύματος του κορωνοϊού στην Ελλάδα: του κ. Μανώλη Αγιομυργιαννάκη. Συνταξιούχος καθηγητής Μαθηματικών, είχε περάσει ο άνθρωπος δύσκολες μέρες το φθινόπωρο του 2019, όταν υποβλήθηκε σε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Έκανε τάμα πως αν έβγαινε ζωντανός από την περιπέτεια εκείνη, θα πήγαινε στους Αγίους Τόπους για προσκύνημα. Πήγε, κόλλησε τον κορωνοϊό εκεί, και τον μετέφερε στην Ελλάδα. Μετά από άνιση μάχη με τον ιό, απεβίωσε στις 12 Μαρτίου του 2020. Αν ο Θεός δεν προστατεύει αυτόν που για να Τον ευχαριστήσει έκανε τέτοιο τάμα, και το πραγματοποίησε πηγαίνοντας στους Αγίους Τόπους, με ποια λογική δεν θα κολλήσει κανείς τον κορωνοϊό από την αγία λαβίδα κατά τη Θεία Κοινωνία; Η μόνη ελπίδα είναι οτι όσοι κοινωνούν συστηματικά έχουν αναπτύξει μια ανοσία κάποιας μορφής. Προσέξτε όμως: ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 είναι καινούργιος! Κανείς δεν έχει ανοσία σ’ αυτόν, εκτός από τα ελαχιστότατα κρούσματα που τον πέρασαν ήδη και ανέπτυξαν αντισώματα. Επιπλέον, όπως βλέπουμε, έστω και ένα άτομο να μολυνθεί, μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε πολλούς άλλους, χωρίς το άτομο αυτό να έχει καν παρουσιάσει συμπτώματα! Ακόμα κι αν εμείς οι ίδιοι δεν νοσήσουμε, μπορεί να γίνουμε αιτία να νοσήσουν, και ίσως και να πεθάνουν, συνάνθρωποί μας! Γιατί να τα βάλουμε με τους νόμους της φύσης, νομίζοντας πως ο Θεός εξαφανίζει αντικείμενα, ή προστατεύει με κάποιον άλλον τρόπο την υγεία-μας, όταν υπάρχουν πάμπολλα δεδομένα που δείχνουν πως αυτό απλώς αποτελεί ευσεβή πόθο; Μια άλλη ελπίδα (φρούδα όμως), θα ήταν η Εκκλησία να επιτρέψει λαβίδες μιας χρήσης, μία για κάθε μεταλαμβάνοντα. Η λαβίδα, όπως και το άγιο Ποτήριο με το δίσκο-του, δεν ήσαν παρόντα κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Δεν είναι αντικείμενα που καθαγίασε ο ίδιος ο Χριστός. Αργότερα καθιερώθηκαν. Μάλιστα η λαβίδα ονομάζεται έτσι γιατί αρχικά είχε όντως τη μορφή λαβίδας και όχι κουταλιού. Πρόκειται λοιπόν για έθιμα που η Εκκλησία καθιέρωσε κάποια στιγμή. Γιατί να θεωρείται απαράβατο το να είναι ίδια η λαβίδα για όλους τους πιστούς; Οι πρώτοι Χριστιανοί δηλαδή, που μεταλάμβαναν χωρίς κουταλάκι και χωρίς καν δισκοπότηρο, λάθος μετάληψη έκαναν; Είναι δυνατό να επέτρεψε κάτι τέτοιο ο Θεός; Και μάλιστα επί αιώνες; Διαβάστε και αυτό το άρθρο–γνώμη από τον καθηγητή θεολογίας στο ΑΠΘ Δρ. Χρυσόστομο Σταμούλη. Θα δείτε οτι η ιδέα των λαβίδων μιας χρήσης δεν ανήκει απλώς σε έναν άθεο όπως ο γράφων. Ο Δρ. Σταμούλης μας θυμίζει οτι στη λειτουργία του Αγίου Ιακώβου (δύο φορές το χρόνο), οίνος και άρτος προσφέρονται ξεχωριστά. Ισχυρίστηκε ποτέ κανείς οτι είναι “λάθος” η διαδικασία αυτή; Επίσης, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης δίνει ακριβώς παρόμοιες οδηγίες την εποχή μιας επιδημίας πανώλης, το 18ο αι. Κατά την άποψη λοιπόν αυτού του αθέου, που όμως ενδιαφέρεται για την απρόσκοπτη τέλεση των θρησκευτικών αναγκών όσων θεωρούν την πίστη μέρος της ζωής και της ύπαρξής τους, αλλά και για την υγεία όλων των συνανθρώπων-μας, θα έπρεπε η Εκκλησία να επιτρέψει τις λαβίδες μιας χρήσης. Το ίδιο ισχύει και για το κόκκινο πανάκι, το “άγιο μανδήλιο” ή “μάκτρο”, στο οποίο σκουπίζουν τα χείλη-τους οι πιστοί. Και φυσικά η Εκκλησία πρέπει να ζητά από τους πιστούς να προσέρχονται για τη μετάληψη όχι ο ένας πάνω στον άλλον, όπως συνήθως, αλλά με απόσταση 1,5 μέτρου τουλάχιστον. Όποιος νοιώθει συμπτώματα ας μην προσέρχεται, σκεπτόμενος την υγεία των άλλων, σαν καλός Χριστιανός. Άλλωστε η Εκκλησία κάνει εξαιρέσεις για τους ασθενείς. Και βέβαια η Πολιτεία θα πρέπει να επιτρέψει την ελεγχόμενη προσέλευση στις εκκλησίες, όπως κάνει και για τα σούπερ-μάρκετ. Δεν καταλαβαίνω γιατί να πρέπει να χρησιμοποιούνται άλλα μέτρα και άλλα σταθμά στη μία περίπτωση και στην άλλη. Ας ανοίξουμε τα μυαλά-μας, και ας ελευθερώσουμε τη σκέψη-μας, διδασκόμενοι από το παρελθόν. Η ευελιξία είναι υγεία.
|
