Η κατάρα του Διαδικτύου
ή: η παγκοσμιοποίηση της ηλιθιότητας

του Χάρη Φουνταλή

(Όλοι οι σύνδεσμοι στο παρόν κείμενο ανοίγουν σε νέο παράθυρο. Μπλε σύνδεσμοι: ελληνικές σελίδες· κόκκινοι: αγγλικές)

Ξέρω. Θ’ αρχίσω ν’ ακούγομαι σαν την Γκρέτα Τούνμπεργκ. Πάλι.

(Στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο γλυκιά. Συγγνώμη Γκρέτα! Απλώς έπρεπε να βάλω εκεί μια φωτογραφία-σου που να σε δείχνει οργισμένη και σε απόγνωση.)

Αλλά πριν εσείς, οι αναγνώστες, πατήσετε το πλήκτρο “Πίσω”, επιτρέψτε-μου να σας πω κάτι: Δεν πρόκειται να σας βάλω τις φωνές θυμωμένα, κατηγορώντας-σας οτι είστε βαλτοί να καταστρέψετε τον κόσμο. Αντί γι’ αυτό, θα σας περιγελάσω και θα σπάσω πλάκα μαζί-σας, εξηγώντας-σας πώς με περισσή απερισκεψία — ίσως και με περισσή βλακεία — είστε βαλτοί να καταστρέψετε τον κόσμο.

Και καθώς θα σπάω πλάκα μαζί-σας, θα μάθετε ποια είναι η σχέση μεταξύ της θεωρίας της Επίπεδης Γης, του κινήματος εναντίον των εμβολίων, της απάτης της προσσελήνωσης το 1969, του μονόλιθου ηλιθιότητας που λέγεται Τραμπ, της απάτης περί θανάτων από Covid-19 (επίσης γνωστού ως “κορωνοϊός”), και μερικών άλλων “βαθιά” και “κριτικά επανεξεταζόμενων” θεμάτων.

Ας κάνω μια προσπάθεια να εξηγήσω τί εννοώ.

Γεννήθηκα σε μια εποχή που οι υπολογιστές δεν υπήρχαν ακόμη. Ε, τέλος πάντων, δεν εννοώ οτι δεν υπήρχαν κυριολεκτικά — στο κάτω-κάτω υπήρχε ο ENIAC ήδη από το 1945, και δεν είμαι τόοοοσο μεγάλος — αλλά τους υπολογιστές δεν τους είχε ο κόσμος στα σπίτια-του, αυτό εννοώ. Δεν υπήρχαν προσωπικοί υπολογιστές. Ο IBM PC, ο πρόγονος ολόκληρης της κατηγορίας υπολογιστών Windows-PC, εμφανίστηκε το 1981· και ο Apple Macintosh, ο πρώτος υπολογιστής που χρησιμοποίησε παράθυρα και γραφικά για το λειτουργικό-του σύστημα, εμφανίστηκε το 1984, όταν εγώ τελείωνα το μαθηματικό στην Κρήτη. Μάλιστα. Είμαι τόσο μεγάλος. Φυσικά, το Διαδίκτυο έγινε πραγματικότητα πάνω από μια δεκαετία αργότερα, και κινητά τόσο μικρά ώστε να χωρούν στην παλάμη εμφανίστηκαν στις αρχές των 2000. Όσο για τα έξυπνα κινητά (smartphones), τα οποία μίκρυναν την έννοια “υπολογιστής” σε μια συσκευή που να χωράει στο χέρι, δεν διαδόθηκαν παρά μόνο στις αρχές των 2010.

Τί έχει να κάνει όλο αυτό με την προσωπική-σας βλακεία, χάρη στην οποία, χωρίς να το θέλετε, θα καταστρέψετε το όνειρο της Γκρέτα Τούνμπεργκ για έναν πιο φιλικό κόσμο του μέλλοντος; Περιμένετε και θα δείτε. Θα γίνει όλο ξεκάθαρο σε λίγο, παρά την ομολογουμένως μειωμένη-σας αντιληπτική ικανότητα περί του τί συμβαίνει γύρω-σας, αλλά και στο σύμπαν.

Πάμε λοιπόν πίσω στην παιδική-μου ηλικία. Όταν ήμουν μικρός, οι πληροφορίες έρχονταν σ’ εμάς με ένα συγκεκριμένο τρόπο: είτε μέσω της τηλεόρασης (το υψηλότερης τεχνολογίας μέσο που υπήρχε για τη διάδοση πληροφοριών), είτε μέσω του ραδιοφώνου (ήδη απαρχαιωμένο όταν ήμουν παιδί), είτε μέσω κάποιων περίεργων μέσων που δεν απαιτούσαν ούτε να τα βλέπεις ούτε να τα ακούς, αλλά (κρατηθείτε καλά τώρα) να τα διαβάζεις: εφημερίδες (τυπωμένες σε πραγματικά φύλλα χαρτιού), και βιβλία. Μάλιστα, βιβλία! Και ιδίως σχολικά βιβλία. Ξεφυλλίζαμε σελίδες χάρτινες εκείνη την προκατακλυσμιαία εποχή, αν θέλαμε να μάθουμε οτιδήποτε σχετικά με τον κόσμο.

Ο τρελός του χωριού, αν υπήρχε, μπορούσε να εντυπωσιάσει μόνο έναν μικρό αριθμό άλλων παλαβών, που έπρεπε να συναντήσουν τον αρχικό παλαβό πρόσωπο-με-πρόσωπο. Όπως είπα: ούτε υπολογιστές, ούτε κινητά, ούτε Διαδίκτυο. Η παλαβομάρα περιοριζόταν σε μικρές ομάδες ατόμων μετρημένων στα δάχτυλα του χεριού. Κανείς ανάμεσα στους φυσιολογικούς ανθρώπους δεν έδινε σημασία στους παλαβούς, ακόμα κι αν το ήθελε, γιατί δεν υπήρχε τρόπος. Οι παλαβοί δεν επηρέαζαν κανέναν. Σε απόλυτους αριθμούς ήσαν λιγότεροι από τους σημερινούς, όχι μόνο γιατί ο πληθυσμός της Γης τότε ήταν μικρότερος (ήμασταν πέντε δισεκατομμύρια και κάτι, εκείνο τον καιρό), αλλά επίσης γιατί δεν μπορούσαν να παρασύρουν κανέναν άλλο στον κύκλο-τους. Έτσι, η παλαβομάρα ήταν περιορισμένη χάρη στον κανόνα “διαίρει και βασίλευε”: μικρές ομάδες ηλιθίων, συναντιόνταν στο τοπικό καφενείο (που σέρβιρε μόνο ελληνικό καφέ — ο καπουτσίνο δεν ήξερε την Ελλάδα ακόμα), και αλληλοεντυπωσιάζονταν, χωρίς όμως να γίνονται πολλοί. Οπότε αν ο τρελός του χωριού ισχυριζόταν οτι η Γη είναι επίπεδη, ο τύπος θα ήταν σαν το παροιμιώδες δέντρο που πέφτει στο δάσος: αν κανείς δεν το είδε ή άκουσε να πέφτει, είναι σαν το γεγονός να μην έγινε ποτέ.

Και ήρθαν τα τέλη των 1990.

Τότε ήταν που άκουσα για πρώτη φορά για τον “Σύλλογο Επίπεδης Γης” (“Flat Earth Society”). Πρόκειται για ένα σύλλογο που έχει έκτοτε υπερκερασθεί από το τσουνάμι των κρετίνων που πιστεύουν λίγο-πολύ το ίδιο πράγμα — οτι η Γη είναι επίπεδη — αλλά που δεν ανήκουν στο Σύλογο Επίπεδης Γης γιατί διαφωνούν στις λεπτομέρειες.

(Μην ανησυχείτε, θα έρθω και στο “Μονόλιθο ηλιθιότητας Τραμπ” σε λίγο. Υπομονή.)

Όταν λοιπόν πρωτάκουσα για το “Σύλλογο Επίπεδης Γης”, πίστεψα πως είναι ανέκδοτο. «Δεν μπορεί,» σκέφτηκα, «να υπάρχει κόσμος που πραγματικά πιστεύει οτι η Γη είναι επίπεδη!! Στην εποχή-μας;; Χα χα!» (← ναι, σωστή φατσούλα, έχοντας πλέον τη σημερινή γνώση.)

Και όμως, έκανα λάθος. Υπήρχε κόσμος που πραγματικά πίστευε οτι η Γη είναι επίπεδη! Κάπως έτσι:

Μοντέλο επίπεδης Γης

Μάλιστα, η Γη είναι σαν πίτσα, πίστευαν (και εξακολουθούν να πιστεύουν), με ένα “τείχος πάγου” να την περιβάλλει (αυτή είναι η Ανταρκτική) ώστε τα νερά των ωκεανών να μην «πέσουν έξω» (έξω πού, αλήθεια; και γιατί;), και με τον Ήλιο και το Φεγγάρι που φαίνονται σαν δυο μικρές σφαίρες, ή ίσως επίπεδοι κύκλοι, να στριφογυρίζουν σε μικρή απόσταση πάνω απ’ την πίτσα, γύρω από το κέντρο-της. Το κέντρο της πίτσας είναι στο Βόρειο Πόλο, ενώ η πίτσα δεν στριφογυρίζει, είναι ακίνητη. Δεν υπάρχει Νότιος Πόλος (ο “Νότιος Πόλος” είναι απάτη). Μια παγκόσμια συνωμοσία κάνει ότι απαιτείται ώστε βιβλία γεωγραφίας, άτλαντες, και υδρόγειες σφαίρες να δείχνουν μια σφαιρική Γη. Γιατί; Διότι έτσι δίνονται κονδύλια στους ανθρώπους της NASA, που πλουτίζουν χωρίς να έχουν άμεσο αντικείμενο. (Πώς φαίνεται οτι η θεωρία είναι Αμερικανικής προέλευσης! Λες και δεν υπάρχουν άλλοι διαστημικοί οργανισμοί στον κόσμο· όλος ο πλανήτης συνωμοτεί για να υποστηρίζεται οικονομικά η NASA!)

Και πάλι νόμιζα οτι είχανε πλάκα. Ήταν προς το τέλος των 1990 με αρχές των 2000, και δεν είχα πάρει χαμπάρι ακόμα τί γινόταν.

Λίγο αργότερα άκουσα μερικά ακόμα παράφωνα άσματα: οτι είναι κακό, λέγανε, να εμβολιάζουμε τους εαυτούς-μας και τα παιδιά-μας, γιατί... ε, για διάφορους λόγους: τα εμβόλια μπορούν να προκαλέσουν αυτισμό (λάθος, δείτε εδώ), ή “υπερφόρτωση” (μη επιστημονικός όρος, που αναφέρεται στην ελάττωση αντιστάσεων του ανοσοποιητικού συστήματος ενός βρέφους λόγω πολλών εμβολίων· λάθος, δείτε εδώ), ή έναν αριθμό άλλων φανταστικών ή υπέρμετρα μεγαλοποιημένων φόβων, στο εμβολιαζόμενο άτομο.

Αυτή τη φορά δεν γέλασα καθόλου. Οι ζωές κάποιων ανθρώπων, και ιδιαίτερα παιδιών (που με πονάει περισσότερο) μπαίνουν σε κίνδυνο. Και αυτό γίνεται όχι μόνο λόγω του οτι δεν προστατεύονται απευθείας μέσω εμβολιασμού, αλλά και γιατί επιτρέποντας την εξάπλωση ασθενειών, κάποια άτομα υποφέρουν από ασθένειες που διαφορετικά δεν θα εμφανίζονταν καν στην κοινότητα, λόγω του φαινομένου που είναι γνωστό ως “ανοσία της αγέλης”: όταν αρκετά άτομα έχουν ανοσία, η ασθένεια δεν εξαπλώνεται γιατί δεν βρίσκει αρκετά άτομα στην κοινότητα ευάλωτα σ’ αυτή. Το μωράκι της φωτογραφίας που ακολουθεί λέγεται Σαρλότ Κλέβερλυ-Μπίσμαν (Charlotte Cleverley-Bisman). Και τα τέσσερα άκρα-της ακρωτηριάστηκαν μερικώς όταν ήταν επτά μηνών, λόγω μιας μηνιγγιτιδοκοκκικής ασθένειας — ασθένεια που μπορεί να αποφευχθεί όταν η κοινότητα αναπτύσσει ανοσία της αγέλης σ’ αυτήν. Αλλά χωρίς εμβολιασμό, η ασθένεια θα εξαπλωθεί, και θα καταστρέψει τις ζωές αθώων πλασμάτων όπως η μικρή Σαρλότ. Μήπως γελάει κανείς τώρα;

Οι θιασώτες της Επίπεδης Γης μπορούν να καταστρέψουν μόνο τη δική-τους υπόληψη.
Αλλά οι αντι-εμβολιαστές μπορούν να καταστρέψουν τις ζωές μικρών παιδιών, όπως η Σαρλότ στη φωτογραφία.

Το κίνημα του αντι-εμβολιασμού υπήρξε από τότε που έγιναν διαθέσιμα τα πρώτα εμβόλια. Αλλά τον παλιό καιρό, όταν παίρναμε την πληροφορία από βιβλία, εφημερίδες, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, δεν μπορούσαμε να ακούσουμε τους παρανοϊκούς γιατί ήσαν κατακερματισμένοι σε μικρές ομάδες, με την κάθε ομάδα να αποτελείται από μια χούφτα βλήματα.

Τώρα όμως ήμασταν στις αρχές των 2010.

Τα έξυπνα κινητά άρχισαν να εμφανίζονται στα χέρια ανθρώπων, που περπατούσαν στο δρόμο σκουντουφλώντας ο ένας στον άλλον καθώς κοιτούσαν την οθόνη του κινητού-τους αντί γι’ αυτόν που ερχόταν από την αντίθετη κατεύθυνση — που ήταν κι αυτός απορροφημένος στο κινητό-του.

Επιπλέον, ήταν πια η εποχή που τα “μέσα κοινωνικής δικτύωσης” έγιναν δημοφιλή: το Facebook, το Twitter, το Instagram, και άλλα, λιγότερο διαδεδομένα μέσα για να μεταφέρεις τις σοφίες-σου και να εντυπωσιάζεις “φίλους” (συνήθως άτομα που ποτέ δεν είχες συναντήσει στη ζωή-σου), κάνοντας άλλους να σε “ακολουθούν”, ώστε να μη χάσουν καμία από τις διανοητικές πορδές που παρήγε η τόσο-μα-τόσο υψηλή νοημοσύνη-σου. Ο ένας βλάκας πληροφορούσε τον άλλο βλάκα, όχι μόνο οτι η Γη είναι επίπεδη και οτι τα εμβόλια οπωσδήποτε προκαλούν αυτισμό, αλλά επίσης οτι ο “εξελικτισμός” (“evolutionism” — κανένας τέτοιος όρος δεν υπάρχει στην επιστήμη) είναι λάθος γιατί ο κόσμος δημιουργήθηκε σε έξι μέρες, περίπου 6.000 χρόνια πριν· οτι οι Αμερικάνοι δεν πήγαν στο Φεγγάρι το 1969 και τα χρόνια που ακολούθησαν, αλλά το όλο συμβάν σκηνοθετήθηκε σε ένα τεράστιο στούντιο στο Χόλλυγουντ (η περίφημη “απάτη της προσσελήνωσης”)· οτι η παγκόσμια υπερθέρμανση είναι μια συνωμοσία των ελίτ, η οποία δεν ισχύει και δεν συμβαίνει (αυτή είναι η άποψη που η αγαπητή-μου Γκρέτα Τούνμπεργκ κυρίως μάχεται εναντίον)· οτι ολόκληρος ο κόσμος χειραγωγείται και ελέγχεται οικονομικά αλλά παρασκηνιακά από μια χούφτα Εβραίους (ή “Οβριούς”, για να ακούγονται πιο μισητοί)· οτι το Ολοκαύτωμα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου δεν συνέβη ποτέ· και πολλά άλλα.

Σύμφωνοι, μερικές από αυτές τις ηλιθιότητες είναι ακίνδυνες. Εννοώ, αν πιστεύεις οτι η προσσελήνωση το 1969 ήταν απάτη, στα παλιά-μας τα παπούτσια! Ποιος νοιάζεται! Αλλά αν πιστεύεις οτι οι “Οβριοί” ελέγχουν τον κόσμο, ή οτι το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη ποτέ, γίνεσαι ρατσιστής και πληγώνεις πραγματικούς ανθρώπους: τους σημερινούς Εβραίους. Και αν πιστεύεις οτι η παγκόσμια υπερθέρμανση είναι μια συνωμοσία, γίνεσαι εγκληματικά επικίνδυνος, γιατί βάζεις σε κίνδυνο όχι απλώς την άνευ αξίας ζωή-σου, αλλά τη ζωή ολόκληρης της γήινης βιόσφαιρας! Ο πλανήτης-μας θα μπορούσε να καταλήξει με ένα ανεξέλεγκτο φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως συνέβη στην Αφροδίτη, την αδελφή της Γης, όπου οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά της είναι κατά μέσο όρο 464°C. Το “πείραμα βιολογίας στη Γη” θα μπορούσε να έχει ένα άδοξο τέλος. Η Γκρέτα έχει δίκιο (στις ανησυχίες-της, όχι όμως απαραίτητα και στον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος).

Ιδού με τί θα μπορούσε να μοιάζει η Γη στο μέλλον,
μετά από ένα “ανεξέλεγκτο φαινόμενο θερμοκηπίου” όπως η Αφροδίτη:
ένας κολασμένα θερμός τόπος, έτσι όπως ήταν όταν πρωτοδημιουργήθηκε.

Σκεφτήτε το εξής τώρα:

Ας πούμε οτι επινοώ μια νέα επικοινωνιακή απάτη. Γιατί; Ίσως γιατί είμαι ένας αληθινός ηλίθιος (αν και υπερτιμώ τη νοημοσύνη-μου — αυτό είναι το λεγόμενο “Φαινόμενο Ντάνινγκ–Κρούγκερ”, για το οποίο πιο πολλά σε λίγο)· ή ίσως γιατί είμαι αρκούντως ανώριμος για να νομίζω οτι «έχει πλάκα» να κάνεις τους ανθρώπους να πιστεύουν βλακείες. Για παράδειγμα, ισχυρίζομαι οτι τα νέα απορρυπαντικά τώρα περιλαμβάνουν αόρατες χημικές ουσίες, που φαίνονται μόνο με ισχυρό μικροσκόπιο, τέτοιες ώστε όταν κάνετε τη μπουγάδα-σας οι ουσίες αυτές απλώνονται στα ρούχα που φοράτε, και από εκεί μπαίνουν στο σώμα-σας, στέλνοντας πληροφορίες σχετικά μ’ εσάς (πού βρίσκεστε, τί καρδιακό ρυθμό και θερμοκρασία έχετε, τί μουσική σας αρέσει, ποια προγράμματα τηλεόρασης βλέπετε, ποιες ιστοσελίδες επισκέπτεστε, κ.ά.) προς κάποια κυβερνητική μυστική υπηρεσία που συλλέγει αυτές τις πληροφορίες σε μια βάση δεδομένων. Έτσι, κάποιοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι μπορεί να επιλέξουν το χρόνο για να δημιουργήσουν καρκίνο στο σώμα-σας, μέσω αυτών των χημικών, επειδή κάνατε κάτι που τους ενόχλησε. Αυτή είναι η “σοφή” θεωρία-μου. Διαδίδω κατόπιν τη σοφία-μου προς “φίλους” μέσω του Facebook (ή κάποιας άλλης πλατφόρμας που διαδίδει σοφίες). Το αν πιστεύω ή όχι αυτά που γράφω είναι άσχετο. Το ζήτημα είναι οτι οι “φίλοι-μου” (ίδιας ή μικρότερης ικανότητας για κριτική σκέψη με τη δική-μου) πιστεύουν αυτά που λέω, και έτσι η σοφία-μου γίνεται γνωστή ως την άλλη άκρη του πλανήτη — γιατί οι αποστάσεις δεν παίζουν ρόλο σε έναν εικονικό κόσμο. Πολλοί αποδέκτες της σοφής-μου σκέψης τη βρίσκουν αρκετά εντυπωσιακή ώστε να την προωθήσουν στους “φίλους-τους”, και το θέμα πλέον γίνεται “βάιραλ” και “ισχύουσα αλήθεια”: τα απορρυπαντικά επιτρέπουν σε κάποιες κυβερνητικές υπηρεσίες να ελέγχουν εσένα και τη ζωή-σου, και να μπορούν ακόμη και να σε ξεφορτωθούν αν τους ενοχλήσεις πολύ. Σοφό, ε; Θα πίστευε κανείς οτι τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να γίνουν πιο γελοία.

Ναι, ίσως έτσι να νομίζατε στα μέσα των 2010. Μετά όμως, συνέβη αυτό:

Είμαστε τώρα στο 2016. Ο αριθμός των ενεργών χρηστών του Facebook είναι πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο. (Πληθυσμός της Γης: 7 δισεκατομμύρια.) Οι ενεργοί λογαριασμοί του Twitter είναι πάνω από 300 εκατομμύρια, και ακολουθούν οι υπόλοιπες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι απόψεις κυκλοφορούν με φρενήρεις ρυθμούς σε τέτοιες πλατφόρμες, με τον κάθε βλαμμένο να διαδίδει τις “ισχύουσες αλήθειες-του” με τόνους που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, μεταφέροντάς τις σε περαιτέρω βλαμμένους, που μπορεί να προσθέσουν μια τσιμπιά βλακείας στο όλο θέμα, δημιουργώντας την έννοια των “ψευδών ειδήσεων”. Ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων στις ΗΠΑ είναι απογοητευμένο με την τρέχουσα τάξη πραγμάτων, πιστεύοντας οτι οι μετανάστες στις ΗΠΑ είναι υπεύθυνοι για το οτι δεν βρίσκουν δουλειές. Ψευδείς ειδήσεις για τη διανοητική υγεία της υποψηφίου του Δημοκρατικού Κόμματος για την Προεδρία των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο, δημιουργημένες και προωθούμενες από άτομα που δουλεύουν για λογαριασμό της ρωσσικής κυβέρνησης, που σημαίνει (ουσιαστικά) για το Ρώσσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν· έναν πανέξυπνο άνθρωπο που είχε κάθε λόγο να υποστηρίξει τον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού κόμματος Ντόναλντ Τραμπ (εικόνα). Βλέπετε, ο Πούτιν γνώριζε οτι αν εκλεγόταν ο Τραμπ, θα μπορούσε να τον παίζει στα δάχτυλα «σαν το φλάουτο» (όπως δήλωσε ένα πρώην μέλος της Αμερικανικής κυβέρνησης το 2020). Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν ένα μικρό προβάδισμα για την Κλίντον, αλλά στις 8 Νοεμβρίου 2016, το υπόγειο και με ρωσσικά μέσα ογκούμενο τσουνάμι “ειδήσεων” του Facebook και “τιτιβισμάτων” του Tweeter έκανε καλά τη δουλειά-του: ο Τραμπ εξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ (χάνοντας στην απόλυτη πλειοψηφία, αλλά κερδίζοντας στους εκλέκτορες, ένα σώμα 538 ατόμων που εκλέγονται απευθείας από το λαό και αποφασίζουν ποιος θα είναι πρόεδρος). Ο Πούτιν κέρδισε! Ο εκλεκτός-του, του οποίου την πολιτική έμελλε να δείξει οτι είναι ικανότατος να χειραγωγεί τα επόμενα τέσσερα χρόνια, έγινε “ΠτΗΠΑ” (^*).

Ξέρω βέβαια οτι πρέπει να είμαι προσεκτικός για το τί θα πω περί του φαινομένου Τραμπ. Δεν είμαι Αμερικανός, ούτε ζω στις ΗΠΑ, αλλά και πάλι, πρέπει να αποφύγω να δυσφημίσω τον Τραμπ άμεσα. Ξέρετε, τα μοχθηρά καθάρματα του κόσμου τούτου συνηθίζουν να επιτίθενται και να καταστρέφουν όσους πληγώνουν τον υπέρμετρα παραφουσκωμένο-τους εγωισμό. Και μ’ αυτά που θα πω πρόκειται να πληγώσω έναν υπέρμετρα παραφουσκωμένο εγωισμό.

Στα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του Τραμπ γίναμε μάρτυρες ενός Προέδρου εντελώς διαφορετικού από όποιον άλλον κάθισε πίσω από το προεδρικό γραφείο του Λευκού Οίκου. Αντί να μάθει πώς εκτελείται η πιο σημαντική δουλειά στον πλανήτη, ξόδεψε το χρόνο-του τιτιβίζοντας στο Tweeter (μάλιστα!) όλων των ειδών τα πανάσχετα και/ή αβάσιμα κουτσομπολιά και ψευδείς ειδήσεις, συναγωνιζόμενος σε ανοησία και παιδιάστικη αφέλεια μ’ εκείνους που τον ψήφισαν. Κατέστρεψε τις σχέσεις των ΗΠΑ με τους πιο στενούς συμμάχους (κυριως των ευρωπαϊκών κρατών και δυνάμεων), δημιουργώντας αντί αυτών ισχυρούς δεσμούς με κάθε αληθινό ή εκλεγμένο δικτάτορα στον κόσμο: τους Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας και Σι Τζινπίνγκ της Κίνας (αληθινοί δικτάτορες), και τους Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσσίας και Ρετζέπ Ταϋγίπ Ερντογάν της Τουρκίας (εκλεγμένοι δικτάτορες). Γιατί; Επειδή λόγω της απούσας ικανότητάς του για κριτική σκέψη και της παιδιάστικης νοημοσύνης-του, θαυμάζει τους ισχυρούς άνδρες! Θα ήθελε να γίνει σαν κι αυτούς όταν μεγαλώσει, όπως ξεκάθαρα κατέδειξαν τα πεπραγμένα-του.

Υπάρχουν τέσσερις προεξάρχουσες ιδιότητες του χαρακτήρα του Τραμπ που εξηγούν πλήρως τη συμπεριφορά-του:

1. Υπάρχει μόνο μια οντότητα στο σύμπαν: ο Τραμπ! Οτιδήποτε άλλο οφείλει να περιφέρεται γύρω από αυτή την οντότητα.

2. Ψεύδεται παθολογικά και ασύστολα. Κάθε τι που λέει ή ισχυρίζεται είναι ένα ψέμα. Ψεύδεται ακόμα κι όταν δεν υπάρχει λόγος να το κάνει, όταν η αλήθεια δεν θα τον ζημίωνε.

3. Έχει αληθινά χαμηλή νοημοσύνη, αλλά επιθυμεί να προβάλλει την εικόνα μιας κοφτερής ευφυΐας. Το Φαινόμενο Ντάνινγκ–Κρούγκερ βρίσκει το κατεξοχήν παράδειγμά του στον Τραμπ. Παραταύτα, αισθάνεται ιδιαίτερα ανασφαλής σχετικά με τη νοημοσύνη-του και, όπως ένα παιδί, προσπαθεί να πείσει τους πάντες οτι είναι μια ιδιοφυΐα, μια «σταθερή ιδιοφυΐα» (“a stable genius”), όπως ονόμασε κάποτε τον εαυτό-του.

4. Του λείπουν κάποια ουσιαστικά ανθρώπινα συναισθήματα. Συγκεκριμένα, δεν αισθάνεται καμία ενσυναίσθηση προς άλλα ανθρώπινα όντα. Ο καθένας είναι ένα “πράγμα” για τον Τραμπ.

Θα αναλύσω τώρα, σε λίγες γραμμές, τις παραπάνω τέσσερις ιδιότητες του Τραμπ, ώστε ο μελλοντικός αναγνώστης να έχει μια εικόνα του πώς ο κόσμος μπορεί να “στραβώσει” και να καταστραφεί ταχύτερα απ’ όσο μπορεί να φανταστεί η Γκρέτα Τούνμπεργκ.

Το σύμπαν του Τραμπ είναι σολιψιστικό,(^*) συνεπώς όλες οι πράξεις-του οφείλουν να περιφέρονται γύρω από τα προσωπικά-του συμφέροντα, και κανενός άλλου· εφόσον, για έναν σολιψιστή, κυριολεκτικά κανένας άλλος δεν υπάρχει. Βέβαια, η φύση της Προεδρίας των Ηνωμένων Πολιτειών απαιτεί ο Πρόεδρος να νοιάζεται για τους πολίτες της χώρας, πράγμα που μοιάζει αντίθετο με τον κόσμο ενός σολιψιστή. Πώς τα κατάφερε ο Τραμπ να το ξεπεράσει αυτό; Πολύ απλά, οι πολίτες των ΗΠΑ είχαν αξία γι’ αυτόν μόνο στο βαθμό που θα τον επανεξέλεγαν με την ψήφο-τους. Για παράδειγμα, αν κάποιοι Αμερικανοί υπέστησαν οικονομική καταστροφή και έχασαν τη δουλειά-τους, μαζί και την ασφάλισή τους (γιατί η ασφάλιση στις ΗΠΑ απαιτεί να είναι ο ασφαλισμένος εργαζόμενος), ή ακόμα έχασαν και τα σπίτια-τους (και αυτά όντως συνέβησαν, για τους λόγους που εξηγώ παρακάτω), ο Τραμπ δεν έδινε δεκάρα τσακιστή για όλα τούτα εφόσον θεωρούσε οτι οι άνθρωποι αυτοί, ως ψηφοφόροι, δεν είχαν καμιά σημασία. (Εντούτοις έκανε τραγικά λάθος, λόγω του #3, παραπάνω.)

Για να πετύχει τους σκοπούς-του, ο Τραμπ χρησιμοποίησε το ψεύδος εκτεταμένα και με συνέπεια. Και ήταν συνεπής με τον εαυτό-του, γιατί αν είσαι σολιψιστής δεν μπορείς να πληγώσεις κανέναν με τα ψέμματά σου, αφού κανείς άλλος δεν υπάρχει! Και, στην πραγματικότητα, το “πληγώνω” έχει νόημα μόνο όταν πληγώνεσαι εσύ ο ίδιος — μόνο τότε γίνεται αισθητό σαν αρνητικό συναίσθημα — άρα, για έναν σολιψιστή, το να πληγώνει κανείς ανθρώπους έχει τόσο νόημα όσο το να πληγώνει καρέκλες ή βράχια. Μόνο που — και νά που η πεισματάρικη ιδιότητα #3, παραπάνω, ξαναεμφανίζεται στην όλη εικόνα — αν έχεις πράγματι χαμηλή νοημοσύνη, θα αποτύχεις να αντιληφθείς οτι το διαρκές πλήγωμα των αισθημάτων των άλλων θα γυρίσει σαν μπούμερανγκ και θα ζημιώσει τις πιθανότητές σου για επανεκλογή, χτυπώντας-σε κατευθείαν στην απορημένη-σου κεφάλα.

Το άλλο πρόβλημα με τα ψέμματα είναι οτι γίνεσαι εντελώς προβλέψιμος. Πολύ απλά, όλοι σύντομα καταλαβαίνουν οτι για όποιον ισχυρισμό κάνεις, ακριβώς το αντίθετο ισχύει. Αν ισχυριστείς πως «Όχι! Ο Πούτιν δεν επηρέασε τις εκλογές των ΗΠΑ το 2016!», μπορώ να είμαι βέβαιος οτι τις επηρέασε. Αν ισχυριστείς οτι είσαι «ειδικός» σ’ αυτό και σ’ εκείνο, κι οτι «Κανένας δεν ξέρει για το [Χ θέμα] περισσότερα από μένα», μπορώ να είμαι βέβαιος οτι για το Χ δεν ξέρεις σχεδόν τίποτα, κι οτι οι πιο πολλοί ξέρουν για το Χ περισσότερα από σένα. Επιπλέον, δεν μπορείς να πεις μια αλήθεια πλέον, ακόμα και αν το θέλεις, γιατί όλοι ξέρουν οτι ψεύδεσαι όλη την ώρα, οπότε έχεις πέσει στην παγίδα του ψεύτη βοσκού που φώναζε «Λύκος!» (από μύθο του Αισώπου).

Η ευφυΐα αποτελεί μεγάλο μέρος της όλης εικόνας. (Στο κάτω-κάτω είναι επίσης κεντρικό θέμα του παρόντος· γιαυτό συζητάμε περί Τραμπ.) Η βασική παρατήρηση είναι οτι οι νοήμονες ποτέ δεν υπερηφανεύονται για την ευφυΐα-τους. Αφήνουν τους άλλους να τη συμπεράνουν και να τους τη διαφημίσουν. Γιατί όταν πας και διαφημίζεις μόνος-σου την ευφυΐα-σου, αυτό είναι ένα σίγουρο σημάδι οτι είσαι αρκετά κουτός ώστε να μην καταλαβαίνεις οτι αυτό που κάνεις είναι βλακώδες. Αν π.χ. είσαι ψηλός, δεν έχει νόημα να καυχιέσαι «Ε, παιδιά, κοιτάτε τί ψηλός που είμαι!». Οι άλλοι το βλέπουν αν είσαι ψηλός ή όχι, μπορούν να το κρίνουν μόνοι-τους. Αν είσαι γρήγορος, και πάλι, δεν έχει νόημα να περηφανεύεσαι γι’ αυτό, λέγοντας πως είσαι ο ταχύτερος άνθρωπος στον κόσμο. Αν είναι έτσι, πήγαινε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τρέχα τα 100 μέτρα στο στίβο, και σπάσε το παγκόσμιο ρεκόρ του Ουσάιν Μπολτ(^*) — αυτό θα ήταν η απόδειξη. Το ίδιο και με την ευφυΐα: οι άλλοι καταλαβαίνουν αν είσαι ευφυής ή όχι. Αλλά με την ευφυΐα υπάρχει κάτι επιπλέον: όταν καυχιέσαι πως είσαι υπερευφυής, ήδη γνωρίζουμε οτι δεν είσαι, γιατί το να καυχιέσαι για την ευφυΐα-σου είναι ένα από τα πιο κουτά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να πείσεις τους άλλους· με την εξαίρεση, φυσικά, όσων είναι ακόμα πιο κουτοί από σένα.

Και ο Τραμπ δεν έκανε τίποτ’ άλλο παρά να καυχιέται για την ευφυΐα-του! Ισχυρίστηκε οτι έκανε ένα τεστ νοημοσύνης, που είναι γνωστό από τα αρχικά-του ως MoCA (Montreal Cognitive Assessment), και οτι το “καθάρισε”. Το πρόβλημα είναι οτι το τεστ MoCA απλώς βεβαιώνει οτι δεν πάσχεις από γεροντική άνοια! Με άλλα λόγια, ο Τραμπ καυχήθηκε οτι δεν πάσχει από γεροντική άνοια, χωρίς να καταλαβαίνει πόσο ανόητο είναι να κάνει κάτι τέτοιο. Αυτό από μόνο-του δείχνει πόσο αβυσσαλέα χαμηλή είναι η νοημοσύνη του ανθρώπου. Οποιοσδήποτε με νοημοσύνη άνω του μετρίου θα αντιλαμβανόταν την ανοησία του να καυχιέται οτι δεν πάσχει από άνοια, ειδικά όταν η δουλειά του καυχησιάρη είναι να είναι Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.  Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι οτι όταν ο παθολογικά ψεύτης Τραμπ καυχιέται οτι “καθάρισε” το τεστ MoCA, αυτό σημαίνει οτι το πιο πιθανό σενάριο είναι πως τα σκάτωσε.(^*)

Ύστερα συσσωρεύτηκαν οι ενδείξεις περί άνοιας του Τραμπ. Γιατί ήρθε το 2020, και συνέβη αυτό:

Εικόνα του ιού SARS-CoV-19, που προκαλεί την ασθένεια Covid-19,
γνωστή και ως “κορωνοϊό” (αν και δεν είναι ο μόνος· και το κοινό κρυολόγημα σε κορωνοϊό οφείλεται).

Τον Ιανουάριο του 2020, άρχισαν να διαδίδονται στον πλανήτη πληροφορίες για έναν επικίνδυνο ιό που πρωτοεμφανίστηκε στην Κίνα. Οι πληροφορίες διαδίδονταν καθώς παράλληλα μεταδιδόταν ο ιός ο ίδιος. Η Κίνα χτυπήθηκε από τον ιό αρχικά, και κατά το Φεβρουάριο υπέκυψε η Ιταλία. Ο ιός, που ονομάστηκε SARS-CoV-19 και προκαλεί την ασθένεια Covid-19, δημιούργησε πολλές μικρές εστίες ανά τον κόσμο, και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποφάνθηκε οτι πρόκειται για πανδημία. Κατά το Μάρτιο, η Ισπανία και η Γαλλία υπέκυψαν, ακολουθούμενες από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ταυτόχρονα, διάφορες ψευδείς ειδήσεις και θεωρίες συνωμοσίας κατέκλυσαν — τί άλλο — τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

• Ο ιός είναι απάτη, δεν υπάρχει. (Οι γνωστοί “covidiots” – “κορωνοηλίθιοι”.)

• Ο ιός υπάρχει, και μεταδίδεται μέσω κεραιών για την τεχνολογία 5G.

• Ο ιός δεν είναι πιο επικίνδυνος από «μια γριπούλα» (ο ίδιος ο Τραμπ ισχυρίστηκε ακριβώς αυτό, όταν η Covid-19 είχε μόλις αρχίσει να εξαπλώνεται).

• Όχι μόνο ο ιός υπάρχει, αλλά ακόμα και το εμβόλιό του υπάρχει και είναι γνωστό. Όμως το εμβόλιο δεν δίνεται στον κόσμο έτσι ώστε η τιμή-του να είναι υψηλή λόγω ζήτησης όταν τελικά δοθεί, για να γίνουν οι πλούσιοι πλουσιότεροι. (Αυτή η σοφία ειπώθηκε από τη Μαντόνα, μεταξύ άλλων. Τον Αύγουστο του 2020 ο Αυστραλός Πρωθυπουργός ανακοίνωσε οτι η Αυστραλία θα δώσει το εμβόλιο στους πολίτες-της δωρεάν, μόλις γίνει διαθέσιμο.)

• Τον ιό τον κατασκεύασε ο Μπιλ Γκειτς (δισεκατομμυριούχος και συνιδρυτής της Microsoft). Και γιατί; Διότι ο Γκέιτς θέλει να εγχύσει nanobot στα σώματα των ανθρώπων! Τα nanobot θα βρίσκονται μέσα στο εμβόλιο για τον ιό, και θα εισαχθούν στην κυκλοφορία του αίματος. Με τον τρόπο αυτό ο Γκέιτς θα ελέγχει την ανθρωπότητα, μέσω των nanobot.

Έτσι η ηλιθιότητα έφτασε σε νέα επίπεδα, αγγίζοντας τη στρατόσφαιρα. Σύντομη σημείωση: τα nanobot δεν υπάρχουν ακόμα, εν έτει 2020. Είναι μια “καλή ιδέα” για τη θεραπεία ασθενειών, και ορισμένα πρωτόλεια μοντέλα υπάρχουν ήδη στο πειραματικό και ερευνητικό στάδιο, αλλά τίποτε το χρήσιμο δεν μπορεί να επιτευχθεί με αυτά ακόμα, το 2020. Ίσως αποτελέσουν πραγματικότητα στο μέλλον. Οι θεωρίες συνωμοσίας όμως, ως γνωστό, έχουν πάρει διαζύγιο με την πραγματικότητα.

Ο ιός είχε ήδη εμφανιστεί στις ΗΠΑ από το Φεβρουάριο. Ο πρώτος θάνατος Αμερικανού ανακοινώθηκε στις 29 Φεβρουαρίου, αλλά ο Πρόεδρος Τραμπ τον πέρασε στα ψιλά, δηλώνοντας οτι ο ιός «απλά θα εξαφανιστεί» πολύ σύντομα. Κατά τις 15 Μαρτίου, ο απολογισμός των θανάτων ήταν στους 73· με το τέλος Μαρτίου είχε ανέβει σε πάνω από 5000· και κατά το τέλος του Απριλίου είχε σκαρφαλώσει στους 65.000. Ο Τραμπ συνέχισε να λέει οτι ο ιός «απλά θα εξαφανιστεί» (προσθέτοντας «με την καλοκαιρινή ζέστη», ενώ δεν υπήρχαν καθόλου ενδείξεις από τις τροπικές χώρες οτι ο ιός επηρεάζεται απ’ τη ζέστη) και συνέχισε να μην κάνει τίποτα για την κατάσταση. Αντίθετα, απέφυγε τις συμβουλές εμπειρογνωμόνων και επιστημόνων, και παραμέρισε από τα φώτα της δημοσιόητας τον εξέχοντα επιδημιολόγο και μέλος του προσωπικού ειδικών του Λευκού Οίκου, Δρ. Άντονυ Φάουτσι· και στις 24 Απριλίου, σε μια ενημέρωση από το Λευκό Οίκο, υπέδειξε στους εμπειρογνώμονες να χρησιμοποιήσουν υπεριώδη ακτινοβολία και απολυμαντικό υγρό για τα πιάτα, εισάγοντάς τα, με κάποιον τρόπο, στο ανθρώπινο σώμα, για να σκοτώσουν τον ιό!!

Αυτή η Προεδρική διανοητική πορδή γιγαντιαίων διαστάσεων επιβεβαίωσε πέρα από κάθε αμφιβολία οτι ο Τραμπ είναι τόσο ευφυής όσο ένα σχολιαρόπαιδο, και προκάλεσε τέτοιο θορυβώδη γέλωτα ανά τον κόσμο που ο Τραμπ αποφάσισε να κόψει τις καθημερινές ενημερώσεις από το Λευκό Οίκο, αναθέτοντας την αποστολή σε μια εκπρόσωπο τύπου.

Η διαχείριση της πανδημίας από τον Τραμπ (ή μάλλον, η αποτυχία διαχείρισής της), έκανε τα ακόλουθα αρκετά προφανή:

• Ο Τραμπ έχει πρόβλημα αποδοχής των δεδομένων. Πιστεύει οτι η πραγματικότητα είναι αυτή που ο νους-του αποφασίζει οτι πρέπει να είναι. (Στον κόσμο ενός σολιψιστή, αυτό δεν πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου.) Για παράδειγμα, στις αρχές Αυγούστου 2020, όταν ο αριθμός των θανάτων είχε ξεπεράσει τις 150.000 και καθώς τα κρούσματα και οι θάνατοι αυξάνονταν επικίνδυνα, ο Τραμπ δήλωσε οτι ο κορωνοϊός υποχωρούσε.

• Κατά συνέπεια, ο Τραμπ μισεί την επιστήμη. Στο κάτω-κάτω, οι επιστήμονες παρατηρούν και καταγράφουν δεδομένα. Ο Τραμπ, έχοντας γνώση αντίθετη της πραγματικότητας, στον φαντασικό κόσμο του νου-του πιστεύει οτι έχει γνώση ανώτερη από των επιστημόνων (όντας “ανώτερης ευφυΐας” από αυτούς), άρα μπορεί να τους συμβουλέψει τί να κάνουν. (Δείτε την υπόδειξή του προς τη Δρ. Μπιρξ, που κάθεται δίπλα-του στο βίντεο παραπάνω, να χώσει απολυμαντικό πιάτων και υπεριώδη ακτινοβολία στο ανθρώπινο σώμα. Επίσης προσέξτε το σχόλιό του στο 1:07–1:12: «δεν είμαι γιατρός, αλλά είμαι άτομο που έχει καλό... ξέρετε τί!» — δείχνοντας προς το μέρος όπου θα έπρεπε θεωρητικά να βρίσκεται το μυαλό-του.)

• Ο Τραμπ πιστεύει οτι η πανδημία μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω δημοσίων σχέσεων και τιτιβίζοντας ασταμάτητα στο Twitter. Η πιθανότητα να αναθέσει σε ειδικούς να φτιάξουν ένα σχέδιο και να το ακολουθήσουν ξεπερνάει το διανοητικό ορίζοντά του.

Κατά τις αρχές Αυγούστου έγινε παραπάνω από προφανές οτι ο Τραμπ δεν θα έκανε τίποτα για την πανδημία, αλλά επίσης και οτι δεν τον ένοιαζε καθόλου για τους νεκρούς Αμερικανούς. (Όταν του ζητήθηκε να σχολιάσει τον πολύ υψηλό αριθμό θανάτων, είπε: «Είναι αυτός που είναι.») Η μόνη-του ανησυχία ήταν η επανεκλογή-του. Το γεγονός αυτό όμως έκανε τη διανοητική-του ανεπάρκεια περισσότερο από προφανή, για τον ακόλουθο λόγο:

Αν ο Τραμπ ήθελε να επανεκλεγεί όντως το Νοέμβριο του 2020, θα έπρεπε να δώσει στον επιτυχή χειρισμό της Covid-19 ύψιστη προτεραιότητα! Γιατί, κάνοντάς το αυτό, η αμερικανική οικονομία δεν θα είχε υποστεί σοβαρότατο πλήγμα (όπως και υπέστη, λόγω του κλεισίματος των επιχειρήσεων και της εξαιρετικά μειωμένης δραστηριότητας λόγω της πανδημίας), οπότε η πλειοψηφία των ψηφοφόρων θα έμεναν ευχαριστημένοι και θα τον ψήφιζαν και πάλι. Αλλά αδυνατούσε να το αντιληφθεί αυτό — μια πολιτική σκέψη τόσο στοιχειώδη που θα μπορούσε να την καταλάβει ακόμα και ένα παιδί του Δημοτικού σχολείου.

Έλλειψη νοημοσύνης; Πιθανότατα. Ή μπορεί να ήταν ένας συνδυασμός έλλειψης νοημοσύνης και έλλειψης ενσυναίσθησης που εμπόδισε τον Τραμπ να καταλάβει την επίπτωση που θα είχαν οι εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι στον Αμερικανό ψηφοφόρο.

Συζήτησα το φαινόμενο Τραμπ αρκετά εκτενώς γιατί πρόκειται για παραδειγματική περίπτωση του πώς η ηλιθιότητα μερικών, σε συνδυασμό με τη μεγεθυντική επίδραση των ψευδών ειδήσεων και των θεωριών συνωμοσίας που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει σαν αποτέλεσμα την υπερψήφιση αρχηγών που, ακριβώς όπως και οι ψηφοφόροι-τους, είναι εντελώς ανίκανοι να καταλάβουν τί συμβαίνει γύρω-τους αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο· αρχηγοί που, σε τελευταία ανάλυση, γίνονται τρομερά(^*) επικίνδυνοι όχι μόνο για τους ψηφοφόρους-τους, αλλά και για το μέλλον ολόκληρου του πλανήτη.

Αυτό που απομένει είναι να πούμε λίγα για την ψυχολογία του μέσου θιασώτη θεωριών συνωμοσίας και διακινητή ψευδών ειδήσεων.

Η πρώτη και κύρια παρατήρηση που περιγράφει την ψυχολογία τέτοιων ατόμων είναι το λεγόμενο Φαινόμενο Ντάνινγκ–Κρούγκερ. Αυτό λέει, πολύ απλά, οτι άνθρωποι με μειωμένη ικανότητα σε κάποιο πεδίο υπερεκτιμούν την ικανότητά τους στο πεδίο αυτό. (Λέει επίσης οτι άνθρωποι με μεγάλη ικανότητα σε κάποιο πεδίο υποτιμούν την ικανότητά τους, αλλά είναι το πρώτο σκέλος του φαινομένου που μας απασχολεί εδώ.)

Ακούγεται προφανές,(^*) έτσι δεν είναι; Και όμως, πόσο συχνά εμφανίζεται! Πόσο συχνά συναντάμε ένα άτομο που, χωρίς να έχει στοιχειώδη γνώση ενός αντικειμένου, επιμένει να έχει την άποψη ειδικού επ’ αυτού;

Μια ακραία περίπτωση ηλιθιότητας ήταν εκείνη που έγινε αφορμή να ξεκινήσουν τη μελέτη-τους οι Ντάνινγκ και Κρούγκερ. Στις 19 Απριλίου του 1995, ο Μακάρθουρ Γουΐλερ (McArthur Wheeler), κάτοικος του McKeesport της Πενσυλβάνια, λήστεψε δύο τράπεζες του Πίτσμπεργκ, μέρα-μεσημέρι. Εντοπίστηκε εύκολα το βράδυ της ίδιας μέρας στο σπίτι-του, γιατί έκανε τις ληστείες χωρίς να φοράει μάσκα στο πρόσωπο· μάλιστα χαμογέλασε προς την κάμερα ασφαλείας καθώς έβγαινε από μια από τις τράπεζες. Όταν συνελήφθη, είπε προς τους αστυνομικούς, γεμάτος απορία: «Μα... μα... φορούσα το χυμό!» Γιατί; Επειδή ο Γουΐλερ νόμιζε οτι πασαλείφοντας χυμό λεμονιού στο πρόσωπό του θα έκανε το πρόσωπό του αόρατο! Μάλιστα. Ξέρετε, ο χυμός λεμονιού χρησιμοποιείται από παιδιά για να γράψουν με “αόρατη μελάνη”, σωστά; Οπότε, αφού η μελάνη είναι “αόρατη”, θα πρέπει να κάνει όλα όσα καλύπτει αόρατα!

(Αν δεν πέσατε ήδη ξεροί από τα γέλια, θα είναι γιατί έχετε ξανακούσει για το διάσημο αυτό συμβάν. Όποιος το ακούει πρώτη φορά, ή πέφτει τέζα στο πάτωμα γελώντας, ή μένει άναυδος από το μεγαλείο της ανθρώπινης ηλιθιότητας.)

Όταν οι αστυνομικοί συνέλαβαν τον Γουΐλερ, «οι ντετέκτιβ συμπέραναν οτι δεν είχε παραισθήσεις, δεν είχε πάρει ναρκωτικά — έκανε απλώς απίστευτα λάθος», σύμφωνα με κάποια ρεπορτάζ. Αλλά αυτό είναι μόνο πολιτικά ορθός λόγος για να κρύψουμε την αλήθεια που πονάει: ο Γουΐλερ δεν «έκανε απλώς απίστευτα λάθος»· υπήρξε απίστευτα ηλίθιος. Πράγματι, αυτή η συγκεκριμένη περίπτωση κραυγαλέας βλακείας ώθησε τον Ντέιβιντ Ντάνινγκ (David Dunning), καθηγητή ψυχολογίας στο Κορνέλ, και τον τότε μεταπτυχιακό φοιτητή-του Τζάστιν Κρούγκερ (Justin Kruger), να επιμεληθούν μια μελέτη που επιβεβαίωσε αυτό που έγινε γνωστό ως Φαινόμενο Ντάνινγκ–Κρούγκερ: άνθρωποι που δεν γνωρίζουν πόσο λίγα γνωρίζουν υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους να κρίνουν πράγματα που δεν γνωρίζουν.

Όταν ένας “Επιπεδογήινος” (βλ. το “μοντέλο Επίπεδης Γης”, κοντά στην αρχή του παρόντος) αρνείται οτι η δύναμη που ονομάζουμε “βαρύτητα” υπάρχει, αλλά οτι το νερό μοιάζει να έχει επίπεδη επιφάνεια (π.χ., σε μια μπανιέρα) επειδή το νερό «αποζητά το δικό-του επίπεδο» (“seeks its own level” — οτιδήποτε και να εννοούν μ’ αυτό), είναι γιατί αγνοούν πλήρως γεγονότα που μαθαίνουμε στο σχολείο και που μπορούμε να ελέγξουμε, αν το επιθυμούμε. Όπως για παράδειγμα οτι ένας σπάγγος που κρατιέται τεντωμένος από ένα ελαφρό βάρος που κρέμεται από την άκρη-του δεν δείχνει κατακόρυφα ακριβώς όταν βρίσκεται κοντά σε ένα βουνό, αλλά έλκεται ελαφρώς προς το βουνό εξαιτίας της βαρυτικής δύναμης που προκαλεί η μάζα του βουνού. Ή, οτι υπάρχει ένας τύπος που μας δίνει την τιμή της δύναμης F της βαρύτητας, που είναι F = G m₁ m₂ / r², όπου m₁ και m₂ είναι οι μάζες των δύο ελκόμενων σωμάτων (όπως το Φεγγάρι και η Γη, ή το σώμα-σας και η Γη, ή μια καρφίτσα και ένα ποτήρι, ή το νερό της θάλασσας και η Γη), r² είναι το τετράγωνο της απόστασης r μεταξύ των δύο ελκόμενων σωμάτων (με άλλα λόγια το γινόμενο r X r), και το G είναι μια σταθερά, η Σταθερά της Παγκόσμιας έλξης. Αυτός ο τύπος δόθηκε στα 1687 από τον Ισαάκ Νεύτωνα. Και, αν και ο τύπος του Νεύτωνα δίνει μια εξαιρετική προσέγγιση για την F, βελτιώθηκε από τον Αϊνστάιν στα 1915–1916, με έναν τύπο που δεν θα τολμήσω να γράψω εδώ, γιατί τότε σε έχασα, αγαπητέ αναγνώστη. Υπάρχει μια απίστευτη ποσότητα γνώσης και βάθους πίσω από την έννοια της βαρύτητας, που δίνει το σχεδόν σφαιρικό σχήμα στον πλανήτη-μας (και σε κάθε πλανήτη· και στον Ήλιο· και στο Φεγγάρι). Δύο από τους μεγαλύτερους φυσικούς όλων των εποχών, ο Νεύτων και ο Αϊνστάιν, συνεισέφεραν στην καλύτερη κατανόησή μας της βαρύτητας. Και όμως, οι Επιπεδογήινοι το αγνοούν επιδεικτικά αυτό, πιστεύοντας οτι είναι πιο νοήμονες κι από το Νεύτωνα κι από τον Αϊνστάιν! Μπορεί μήπως η προφανής και πρωτοφανής ηλιθιότητά τους να εξηγηθεί χάρη στην άγνοια; Χάρη στην πλήρη αποτυχία του Αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος (διότι οι Επιπεδογήινοι είναι σχεδόν αποκλειστικά Αμερικάνοι); Ή χάρη σε κάποια σφάλματα της Αμερικανικής κουλτούρας, όπως η ιδέα οτι υπάρχουν πάντα διαφορετικές απόψεις, κι οτι η αλήθεια βρίσκεται ψηφίζοντας δημοκρατικά την άποψη που μας φαίνεται πιο ελκυστική; (Υπόδειξη: δεν δουλεύει έτσι η επιστήμη!)

Παρόμοια, όταν ο Τραμπ προτείνει να χώσουν απορρυπαντικό πιάτων και/ή υπεριώδη ακτινοβολία στα σώματα των ανθρώπων για να τους γιατρέψουν από την Covid-19, αγνοεί παντελώς το πόσο πανάσχετος είναι ένας τυχοδιώκτης ακίνητης περιουσίας (αποτυχημένος μάλιστα επ’ αυτού) σε θέματα ιατρικής. Αλλά αυτό είναι το εκπληκτικό αποτέλεσμα του Φαινομένου Ντάνινγκ–Κρούγκερ: αδαής, άρα άφοβος από την ίδια-του την άγνοια, ο Τραμπ αμόλησε μια ιδέα τέτοιας μνημειώδους ηλιθιότητας που τα επακόλουθά της θα γίνονται αισθητά κατά τα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Τουλάχιστον μια γενιά ανά τον κόσμο θα ξεκαρδίζεται μ’ αυτή την επίδειξη κραυγαλέας βλακείας που ξεστόμισε αυτός ο χαρακτήρας–καρτούν που οι Αμερικανοί εξέλεξαν για Πρόεδρό τους (με τη βοήθεια του Πούτιν, εν αγνοία-τους).

(Σημείωση: εισάγοντας τις λέξεις “Trump idiot”, το Google επιστρέφει 58 εκατομμύρια αποτελέσματα, το 2020. Για σύγκριση, το “Obama idiot” επιστρέφει 11 εκατομμύρια αποτελέσματα. Ακόμα χειρότερα, πληκτρολογώντας απλώς “idiot” στο ψάξιμο Εικόνων της Google, η φάτσα του Τραμπ εμφανίζεται πρώτη και καλύτερη, όπως επίσης αρκετές φορές ακόμα μέσα στα αποτελέσματα. Αντίθετα, πληκτρολογώντας “genius” στο ψάξιμο Εικόνων Google, το πρώτο πρόσωπο πραγματικού ανθρώπου που βλέπουμε είναι, αναμενόμενα, του Αϊνστάιν.)

Μια δεύτερη παρατήρηση που εξηγεί την ψυχολογία των ανόητων που πιστεύουν πως η Γη είναι επίπεδη, πως ο κορωνοϊός δεν υπάρχει, και άλλες θεωρίες συνωμοσίας, είναι οτι τα άτομα αυτά έχουν τη στάση: «εγώ δεν πρόκειται να πιαστώ κορόιδο». Πιστεύουν πως είναι πανέξυπνοι, πιο έξυπνοι από την “πλέμπα” των άλλων ανθρώπων, υπερεκτιμώντας τη νοημοσύνη-τους (και πάλι: το Φαινόμενο Ντ.–Κ.). Αυτή η πίστη οτι βρίσκονται πάνω από τη “πλέμπα” ανεβάζει την αυτοεκτίμησή τους — και ο Τραμπ είναι πασίγνωστος για το οτι πέφτει σ’ αυτή την πλάνη.

Ένα τρίτο χαρακτηριστικό της ψυχολογίας αυτών των ατόμων είναι οτι με το να ανήκουν σε τέτοιες ομάδες τους δίνεται μια αίσθηση κοινωνικής αποδοχής, οτι αποτελούν κι αυτοί μέλη ενός όλου. Άνθρωποι που δύσκολα χτίζουν φιλίες και κοινωνικούς δεσμούς, συχνά βρίσκουν τη θαλπωρή σε τέτοιες ομάδες. Η κοινή πίστη σε μια θεωρία συνωμοσίας ή “πλάνη” είναι που τους ενώνει όλους. Στην περιθωριακή ομάδα, που είναι και “κυνηγημένη από το κατεστημένο” όπως πιστεύουν, βρίσκουν τα “φιλαράκια-τους”, και αυτό τους βοηθά να ξεπεράσουν τις φυσικές κοινωνικές αδυναμίες-τους.

Τέλος, ένας τέταρτος λόγος αφορά τους «Εγώ είμαι ειδικός στο Χ θέμα». Άνθρωποι που είναι όντως καλοί σε κάτι, λανθασμένα συμπεραίνουν οτι πρέπει να είναι καλοί στα πάντα. Έτσι, διάσημοι της μουσικής όπως η Μαντόνα, αλλά επίσης ο ηθοποιός Woody Harrelson, ο τενόρος Andrea Bocelli, και άλλοι, συνηθισμένοι στο να λαμβάνουν όλη την ώρα μπράβο και χειροκροτήματα από τους φαν-τους, συμπεραίνουν λανθασμένα οτι πρέπει να είναι πιο νοήμονες από τους φαν-τους, τους ακολούθους, και τους βοηθούς-τους (πράγμα που καθόλου δεν έπεται λογικά). Έτσι, οι διασημότητες που προαναφέρθηκαν υποστήριξαν λανθασμένα ψευδείς ειδήσεις σχετικά με την Covid-19. (Στην περίπτωση της Μαντόνα, το Instagram θόλωσε το βίντεο που ανέβασε η ντίβα, προσθέτοντας σ’ αυτό: “Ψευδής πληροφορία – Επιθεωρήθηκε από ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων”. Το βίντεο αργότερα κατέβηκε.)

Συμπέρασμα

Συνολικά, η έλευση του Διαδικτύου, τα έξυπνα τηλέφωνα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και ότι άλλο επέτρεψε στους ανθρώπους να επικοινωνούν μαζικά και παγκόσμια, είχε τόσο θετικά όσο και αρνητικά αποτελέσματα:

• Απο τη θετική πλευρά, έγινε δυνατή μια καλύτερη κατανόηση του “άλλου”. Πρωτύτερα, η εικόνα του “άλλου” φιλτραριζόταν από κυβερνητικά ελεγχόμενες πηγές πληροφορίας και μαζικά μέσα ενημέρωσης. Μετά από την έλευση των παραπάνω, ο “άλλος” μπορούσε να σου μιλήσει κατευθείαν και να σου εξηγήσει την κατάστασή του. Μπορούσες λοιπόν έτσι να αναπτύξεις ενσυναίσθηση και να αντιληφθείς οτι ο “άλλος” δεν είναι πολύ διαφορετικός από εσένα, στο κάτω-κάτω. Επίσης έγινε δυνατό να οργανωθούν διαμαρτυρίες ενάντια σε κυβερνήσεις, μέσω της επικοινωνίας των ανθρώπων με τα κινητά τηλέφωνά τους κάτω από το ραντάρ της όποιας Πολιτείας.

• Από την αρνητική πλευρά, έγινε δυνατό στον κάθε ηλίθιο να διαδώσει την ανεπιβεβαίωτη, ανεξέλεγκτη, και αδοκίμαστη “θεωρία-του” σε ολόκληρο τον κόσμο — έναν κόσμο ανεκπαίδευτο στο να λαμβάνει τέτοιου είδους πληροφορίες και να τις ζυγίζει για να καταλάβει το περιεχόμενο αλήθειας-τους. Επέτρεψε σε κυβερνήσεις να χειραγωγήσουν άλλες κυβερνήσεις, όπως συνέβη όταν η Ρωσσία χειραγώγησε τις ΗΠΑ, διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις σε Αμερικανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επηρεάζοντας τις εκλογές των ΗΠΑ, και προκαλώντας την εκλογή του Τραμπ στη θέση του Αμερικανού Προέδρου· ενός σοβαρά διαταραγμένου διανοητικά ατόμου, εξόχως ανίκανου και ακατάλληλου για τη δουλειά αυτή, ενός ψυχανώμαλου που αποδείχτηκε εξαιρετικά επικίνδυνος όχι μόνο για τον Αμερικανικό λαό αλλά και για την ανθρωπότητα γενικότερα.

Οι ψευδείς ειδήσεις και οι θεωρίες συνωμοσίας που διαδίδονται μέσω Διαδικτύου εξακολοθούν να προξενούν βλάβες αλλά και θανάτους στον κόσμο. Το αν θα μπορέσουν να σκοτώσουν ολόκληρο το “ανθρώπινο πείραμα” του σύμπαντός μας, παραμένει ως ερώτημα.